Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.

Wim Beelen afficheert zich graag als „jongen van de gestampte pot”. Oer-Hollands, recht voor z’n raap, tweeënhalf jaar lts en toch multimiljonair.

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Vastgoed Waarom kreeg ondernemer Wim Beelen het voormalige ADM-terrein in handen en niet het Amsterdamse Havenbedrijf? Reconstructie van een harde juridische strijd.

Lees het volledige nieuwsbericht hier: Nieuwe juridische claims rond verkoop ADM-terrein

Wim Beelen houdt van aanpakken. En dat is te zien als hij de verslaggevers rondleidt over het ADM-terrein, een reusachtige kale vlakte ten westen van Amsterdam. Kijk, hier hebben zijn mensen een verse lading puin gestort, als ondergrond. Verderop plempen ze land aan, met tonnen zand die met rijnaken over het water worden aangevoerd. En in de hoek bij de weg is hij „tot wel tien meter diep” de strijd aangegaan met de Japanse duizendknoop, een exotische plant die zich notoir moeilijk laat uitroeien.

„Ik win, die is straks weg”, zegt hij.

Beelen – vest, spijkerbroek, loafers – maakt weidse gebaren met zijn armen richting het water. „Hier komen de dokken voor de superjachten”, zegt hij. „Zeven stuks. We storten de haven eerst vol met zand en later graven we de vaargeulen weer uit.” Hij neemt een trek van zijn sigaret. „Ik ben ooit als matroos begonnen. Boten zijn mijn passie.”

Het ADM-terrein ligt op een strategisch belangrijke plek midden in de Amsterdamse haven. Sinds acht maanden zijn de 53 hectare land en water in handen van Wim Beelen – voormalig sloopkoning en inmiddels projectontwikkelaar. Op de plek waar we nu lopen, staat „100 procent zeker” binnen vijf jaar een reusachtige werf voor boten van de superrijken op aarde: de Dutch Super Yacht Tech Campus. Het naambordje heeft Beelen al bij de ingang van het terrein op een paal laten schroeven.

Op de artist’s impression ziet Beelens superjachtenwerf er flitsend uit. Zes overdekte dokken, een reusachtige productiehal. Plus ruimte voor veertig superjachten om aan te meren. De werf gaat 200 tot 300 miljoen euro kosten, maar Beelen heeft geld. Twee jaar geleden verkocht hij zijn sloop-, afval- en recyclingbedrijf voor een mooie prijs. Kort daarna verdiende hij – deze keer als vastgoedontwikkelaar – nog eens tientallen miljoenen met een nieuw gebouw pal naast zijn voormalige afvaldepot, een paar honderd meter verderop in de haven.

Maar om nou te zeggen dat de ontwikkeling van het ADM-terrein zo soepel verloopt als zijn vorige projecten – nee, dat niet. Dat wijt Beelen aan „de buren” – en hij wijst daarbij naar het kantoorgebouw dat aan de stadskant uitkijkt over het ADM-terrein. Dat is de havenmeester, zeg maar de verkeerstoren van het Amsterdamse Havenbedrijf.

Dit dochterbedrijf van de gemeente is volgens Beelen de kwade genius in zijn strijd met Amsterdam. Zij zouden te ambtelijk opereren, afspraken niet nakomen en zijn plannen met het gebied frustreren. Het Havenbedrijf, op zijn beurt, vindt dat Beelen te hard van stapel loopt, intimiderend te werk gaat en stukken water claimt die helemaal niet van hem zijn.

Het conflict tussen Beelen en het Havenbedrijf past naadloos in de turbulente geschiedenis van het terrein. Al bijna dertig jaar worden er rechtszaken gevoerd over de plek waar tot drieënhalf jaar geleden de bekendste krakersvrijplaats van Nederland was gevestigd. De entree van Wim Beelen, augustus vorig jaar, heeft het gevecht om het terrein in alle hevigheid doen opleven.

Meteen na de koop (à 86 miljoen euro) zette Beelen de verhouding met de gemeente op scherp, met claims, aangetekende brieven en een reclamecampagne. Dat is niet alles: een ander bedrijf, dat bij de gronddeal buitenspel werd gezet, probeert de koop terug te draaien. En dan is er nog een opmerkelijke bijrol voor een oud-wethouder.

Vrijplaats, krakersbolwerk en toneel van legendarische festivals en feesten: de faam van het ADM-terrein reikte tot ver buiten Amsterdam. In 1997 bezette een groep van ruim honderd krakers de leegstaande kantoren en loodsen van de failliete Amsterdamsche Droogdok Maatschappij (ADM). Ze zouden er meer dan twintig jaar blijven, ondanks verwoede pogingen van de eigenaren om ze weg te krijgen. Het ADM-terrein groeide uit tot een icoon voor een alternatieve manier van leven, met z’n foodtrucks, kringloopinterieurs en moestuinen.

Het Amsterdamse stadsbestuur liet de krakers aanvankelijk met rust. Ze waren een waardevol symbool van de tegencultuur, vond het college, en het terrein was jarenlang van weinig strategische waarde. Bovendien was de gemeente geen vrienden met de eigenaar: Bertus Lüske, een omstreden vastgoedondernemer die bruut geweld niet schuwde om krakers te verdrijven. Zijn poging om de bewoners van ADM te verjagen met een knokploeg en een shovel leverde hem de bijnaam ‘Bulldozer Bertus’ op.

Lüske wordt in 2003 doodgeschoten in Amsterdam-Oost. De liquidatie wordt nooit opgelost. Zijn nabestaanden erven de problemen met de krakers en met de gemeente. Die gaan onder meer over de vraag wie mag beslissen over de ligplaatsen bij het ADM-terrein.

Vanaf 2015 begint de impasse tussen de gemeente en de erven-Lüske te schuiven. Dat komt mede door de bemiddeling van veilingmeester en lobbyist Niels Kooijman, die namens de Lüskes aanschuift bij alle overleggen, rechtszaken en raadsvergaderingen over de toekomst van het ADM-terrein.

Kooijman vraagt oud-staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD) om mee te kijken in het vastgedraaide ADM-dossier. De mannen kennen elkaar van een charity voor de rugbysport. Teeven adviseert de eigenaren van het ADM-terrein om in te zetten op de teruglopende maatschappelijke steun voor kraken en de ‘wetteloosheid’ in het gebied onder de aandacht van de politiek te brengen.

In de zomer van 2018 volgt een doorbraak. De Raad van State oordeelt dat de krakers het terrein dienen te verlaten omdat de eigenaren (de erven-Lüske) een huurder hebben gevonden: een bedrijf dat schepen bergt en sloopt. Dat lukte voorheen nooit, want de mogelijkheden op het terrein waren beperkt. De gemeente Amsterdam had bij de verkoop van de grond aan ADM, begin jaren zeventig, bepaald dat het uitsluitend gebruikt mocht worden voor scheepsbouw. Dit ‘kettingbeding’ is tot op de dag van vandaag van kracht. Met het huurcontract in de hand en een beroep op de nieuwe, strengere kraakwet kunnen de erven-Lüske nu een ontruiming afdwingen.

Na de uitspraak van de Raad van State gaat de gemeente Amsterdam om. Op 7 januari 2019, in alle vroegte, arriveert de Mobiele Eenheid in het Westelijk Havengebied. Een veldslag wordt het niet: de krakers vertrekken zonder geweld, naar een nieuwe vrijplaats in Amsterdam-Noord die de gemeente ter beschikking heeft gesteld. De familie Lüske heeft haar terrein, ooit aangeschaft voor 27 miljoen gulden, terug.

Na het vertrek van de krakers maakt Ferry Sint, schoonzoon van wijlen Bertus Lüske en directeur van het vastgoedbedrijf van de erfgenamen, haast. Alles wat de krakers in twintig jaar hebben opgebouwd, wordt in een paar weken met de grond gelijk gemaakt. Meteen daarna betrekt de nieuwe huurder zijn deel van het terrein.

Maar Sint wil van ADM af, daar heeft hij nooit een geheim van gemaakt. De meest voor de hand liggende koper is het Amsterdamse Havenbedrijf, dat bovendien het eerste recht van koop heeft. De stad is in de tussenliggende jaren veel groter geworden, waardoor het terrein voor de gemeente een zeer geschikte uitwijklocatie is geworden voor industriële bedrijven. Die zitten inmiddels de bouw van de enorme nieuwe wijk Haven-Stad (70.000 woningen, binnen de ring A10) in de weg.

Vanaf 2020 onderhandelt het Havenbedrijf met Sint, maar ze komen er niet uit. Over het bedrag (circa 85 miljoen euro) worden ze het in principe eens, maar uiteindelijk loopt het stuk op details en gebrek aan vertrouwen.

Echt zorgen maken gemeente en Havenbedrijf zich niet over het vastlopen van de onderhandelingen. Ze geloven niet dat Sint het terrein makkelijk aan iemand anders kan slijten, vanwege het kettingbeding. Want wie gaat er in hemelsnaam een enorm perceel kopen waar uitsluitend scheepsbouw op mag plaatsvinden – een activiteit waarmee in Nederland nauwelijks geld te verdienen valt?

Wie gaat er in hemelsnaam een enorm perceel kopen waar uitsluitend scheepsbouw op mag plaatsvinden?

Als de onderhandelingen zijn geklapt, sluiten de gemeente en de erven-Lüske een deal. Sint mag een jaar lang proberen het terrein te verkopen. Mocht iemand bereid zijn meer dan 85,5 miljoen euro neer te leggen, dan ziet de gemeente af van haar recht op eerste koop. Ze spreken ook af alle geschillen, zoals die over de ligplaatsen, te bevriezen. De nieuwe koper, als die er komt, moet de lange lijst aan niet-opgeloste kwesties maar oplossen.

In juli 2021 komt de ingeschakelde makelaar met een potentiële koper op de proppen: NWB Assets, een bedrijf dat vanuit de Amsterdamse haven handelt in biobrandstoffen en gecharmeerd is van de relatief lage prijs van het terrein. Ze hebben serieuze interesse: half juli tekent NWB een voorcontract, waarmee het bedrijf vier weken het exclusieve recht verwerft om het dikke ADM-dossier te onderzoeken en een deal voor te bereiden.

NWB huurt een klein leger aan adviseurs in. Die werken in de zomer koortsachtig door: er moet 86 miljoen euro op tafel komen en er moet duidelijkheid ontstaan over de mogelijkheden van het terrein. Als het team half augustus nog niet klaar is wordt de exclusiviteit met nog eens vier weken verlengd. Zomervakantie zit er dit jaar even niet in.

„Tijd voor koffie deze week inzake ADM?”

Op maandag 23 augustus, om half zes ‘s avonds, krijgt Wim Beelen een appje van Ferry Sint. De mannen kennen elkaar uit het vastgoed. Ze hebben al eens eerder geappt over mogelijke kopers voor het ADM-terrein. Sint is het vertrouwen in de potentiële koper NWB kwijt. Ze houden hem aan het lijntje en kunnen de vraagprijs niet betalen, denkt hij. De volgende dag, tijdens een telefoongesprek – Beelen zit op zijn klassieke motorjacht op de Middellandse Zee – komt Sint meteen ter zake. Wil Beelen het terrein niet kopen? Voor 86 miljoen euro is het van hem.

Beelen (47) kent de Amsterdamse haven goed. Zijn voormalige sloopbedrijf, dat hij vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw heeft opgebouwd, heeft vlak bij het ADM-terrein een groot depot. De self-made-ondernemer, geboren en getogen in een gereformeerd gezin in het Gelderse Nunspeet, afficheert zich graag als „jongen van de gestampte pot”. Oer-Hollands, recht voor z’n raap, tweeënhalf jaar lts en toch multimiljonair. Hij houdt van snel zaken doen – en háát regeltjes en rapporten.

Beelen heeft een voorgeschiedenis met de gemeente. Twee jaar eerder was zijn recyclingbedrijf kandidaat om de gemeentelijke afvalverbrander AEB onderhands over te nemen. Die stond in de zomer van 2019 op omvallen, wat leidde tot een landelijke afvalcrisis. Een voorlopig contract met Beelen was al getekend, wethouder Udo Kock (Financiën, Deelnemingen en Havens, D66) zag het helemaal zitten met hem. Toch ging het niet door. De rest van het college blokkeerde de overname. Ze vonden het plan te snel en te ondoordacht – en vermoedelijk niet te rijmen met de Europese aanbestedingsregels. Kock stapte op als wethouder, Beelen toonde zich tijdens een speciale raadsvergadering woedend over het mislukken van de overname. Later deed het stadsbestuur AEB alsnog van de hand, aan een Chinese durfinvesteerder.

Wim Beelen houdt van snel zaken doen – en háát regeltjes en rapporten

Drie jaar later is Beelen nog altijd diep beledigd dat hij „om onbegrijpelijke redenen buiten werd geflikkerd” door de gemeente, vertelt hij in een bouwkeet op het ADM-terrein. Hij haalt zijn iPad tevoorschijn en laat foto’s zien van hoe hij in die crisis-zomer de gemeente hielp met het verwerken van afval en rivierslib dat niet meer bij de AEB terecht kon. „Voor nul euro” werkte hij zich uit de naad. En wat kreeg hij daarvoor terug? Niks, nada.

Er is nóg een geschiedenis tussen Beelen en de gemeente. Pal naast de sorteerlocatie van zijn oude sloopbedrijf – direct aan het Noordzeekanaal – bouwt hij sinds begin 2021 aan de Amsterdam Logistic Cityhub. Bij dit gigantische distributiecentrum – „220.000 vierkante meter duurzame oplossingen”, aldus de website – kunnen straks schepen aanleggen en trucks, bestelauto’s en kleinere boten bevoorraad worden voor de ‘last mile’ naar het centrum van Amsterdam.

Eerst stond hier een chemische fabriek op zwaar vervuilde grond. Beelen kocht het perceel in 2019 voor een klein bedrag en begon meteen met de ontwikkeling. Boven op het distributiecentrum plande hij extra kantoorruimte. Daar zag het Havenbedrijf weinig in: dit deel van de haven was bedacht voor zware industrie, dus moesten er zo min mogelijk mensen tussen de vervuilende activiteiten aan het werk gaan.

Beelen dacht daar anders over. Met een beroep op de kleine letters van het bestemmingsplan betoogde hij dat er wel degelijk méér kantoorruimte mocht verrijzen dan het Havenbedrijf wilde. Met 11.000 vierkante meter kantoor deed hij het nog rustig aan, vertelde hij de haven-medewerkers.

Er volgden ingewikkelde onderhandelingen tussen het Havenbedrijf, de gemeente en Beelen. Bij de gemeente zagen ze Beelens plannen wel zitten, vooral vanwege de belofte dat hij de binnenstad met boten zou gaan bevoorraden. Dat hij daarvoor extra kantoren wilde bouwen, vond Amsterdam te billijken. Onder druk van de gemeente bond het Havenbedrijf in: Beelen mocht de kantoren bouwen.

In augustus 2021 verkoopt Beelen, nog tijdens de bouw, het complex voor 307 miljoen euro aan een vastgoedbedrijf. Het is de grootste Nederlandse transactie uit de geschiedenis van het logistiek vastgoed. Samen met zijn zakenvriend en mede-investeerder Paul Vermaat (rijk geworden in de catering) verdient Beelen meer dan 150 miljoen euro aan de deal.

Een week later krijgt hij het appje van Sint. Beelen hoeft er eigenlijk niet over na te denken: het ADM-terrein is een koopje – een ‘normaal’ bouwterrein op zo’n locatie kost al gauw het dubbele. Bovendien is het een schitterende kans voor revanche op de gemeente, die hij het debacle met afvalverwerker AEB nog steeds kwalijk neemt. Voor de koop hoeft Beelen bij niemand zijn hand op te houden – de benodigde 86 miljoen heeft hij sinds een week gewoon op de bank staan.

Daarna gaat het snel – héél snel. Bellend en append tussen Amsterdam en de Middellandse Zee komen Sint en Beelen tot zaken. De exclusiviteitsdeal met NWB schuift Sint terzijde. Op maandag 29 augustus, een week na het appje, tekenen Sint en Beelen de koopakte bij een notaris op de Zuidas. „Hebben we knap gedaan in 5 dagen”, appt Beelen. „Had je niet gedacht vorige week zaterdag ;-)”.

Sint: „Haha née had ik niet gedacht. Zit er nu lekkerder bij dan vorige week ; )”.

De kersverse zakenpartners wisselen niet alleen berichten uit over het ADM-terrein, blijkt uit hun app-geschiedenis. Beelen regelt ook „een week om nooit te vergeten” op zijn luxe jacht voor Sint en zijn gezin, inclusief heen- en -terugvlucht naar Zuid-Frankrijk met een privéjet. Ook kopen de ondernemers samen een luxe speedboot. Ze noemen hem ‘Lucky Us’.

Op een doordeweekse dag in september 2021 kijken de werknemers van het Havenbedrijf uit het raam van hun kantoor naast Amsterdam Centraal. Wat ze zien, verbaast ze hogelijk. Beneden op straat staat een ijscowagentje met een led-scherm, met daarop een cartoon met kinderen in een luchtballon boven de Amsterdamse haven. „Papa, gelden er voor de gemeente andere regels dan voor mij?” vraagt een van hen.

De cartoon heeft die week ook als paginagrote advertentie in Het Parool en NRC gestaan. Daarnaast cirkelt er een vliegtuigje boven Amsterdam met de tekst: ‘Hallo buurman!’ Opdrachtgever: Wim Beelen.

Meteen nadat hij de koopakte van het ADM-terrein heeft getekend, is Beelen in de aanval gegaan. De ijscowagen en het vliegtuigje zijn de ludieke kant van zijn offensief tegen het Havenbedrijf, zijn ‘buurman’ op het ADM-terrein. De rest is grimmiger: hij dient een claim in bij de gemeente van 130 miljoen euro. Die vordering draait om achterstallige baggerwerkzaamheden en liggeld voor boten die jarenlang door het Havenbedrijf bij het ADM-terrein zijn afgemeerd.

Voor Beelen is het persoonlijk. Hij laat deurwaarders facturen en aansprakelijkheidsstellingen afleveren thuis bij wethouders en werknemers van het Havenbedrijf, die zich daardoor behoorlijk geïntimideerd voelen. Ook sommeert hij de gemeente om het gloednieuwe en met een architectuurprijs bekroonde gebouw van de havenmeester naast het ADM-terrein te slopen. Hij heeft daar „recht van overpad”, beweert Beelen op basis van decennia oude documenten.

Beelen sommeert de gemeente om het gloednieuwe en met een architectuurprijs bekroonde gebouw van de havenmeester naast het ADM-terrein te slopen

Bij het Havenbedrijf hakken de gebeurtenissen erin. Ferry Sint, dachten ze, zou na een jaartje leuren met hangende pootjes terugkomen en het terrein alsnog aan de gemeente aanbieden – tegen een lagere prijs. In plaats daarvan is het Havenbedrijf nu een belangrijke locatie kwijt voor het herplaatsen van industrie – en moet het zich verweren tegen miljoenenclaims van Wim Beelen. Ondertussen is de ondernemer – vergunning voor vergunning, meter voor meter – óók nog druk doende zijn superjachtenwerf te realiseren.

Sinds eind 2021 wordt Beelen daarin geadviseerd door een oude bekende: Udo Kock. Hij is de oud-havenwethouder die opstapte nadat hij Wim Beelen tevergeefs naar voren had geschoven als koper van afvalcentrale AEB. Kock beschikt over een schat aan kennis over de haven – en een heleboel contacten. Zijn entree als lobbyist en adviseur van Beelen heeft de gemeente totaal verrast.

Er is nóg een verliezer: NWB Assets. Het biobrandstoffenbedrijf verkeert tot 30 augustus 2021 in de veronderstelling dat het in exclusieve onderhandeling is met Ferry Sint over het ADM-terrein. In plaats daarvan moeten de managers van NWB die dag in De Telegraaf lezen dat het terrein is verkocht aan Wim Beelen. Al snel maakt hun verbazing plaats voor boosheid. Ze voelen zich belazerd en eisen inmiddels schadevergoeding. „De koop was op hoofdlijnen rond”, zegt hun advocaat Paul Olden. „Dan kun je niet aan een ander verkopen. Daarom stapt NWB Assets naar de rechter.”

Vanuit zijn keet op het ADM-terrein wijst Wim Beelen nog eens op het gebouw van het Havenbedrijf. Het is niet, zegt hij, dat hij voldoening put uit al die procedures. Maar hij móét wel, anders krijgt hij zijn „prachtige maakindustrie” op het terrein nóóit gerealiseerd. Beelen: „Het is niet dat ik te snel ben, de anderen zijn te langzaam.”

Sinds enkele maanden zit hij met de gemeente in mediation. Doel is om alle lopende kwesties – de oude miljoenenclaims, de plannen voor het ADM-terrein, het havengebouw dat hem in de weg zit – de wereld uit te helpen. Over de inhoud van de mediation mag hij niets loslaten. En eigenlijk is het ook niet de bedoeling dat hij afgeeft op de gemeente.

„Ik heb een beetje onderschat wat voor verleden dit terrein met zich meedraagt”, besluit Beelen de rondleiding over het terrein, voordat hij met zijn zoon in de Bentley stapt die naast de bouwkeet geparkeerd staat. „Dertig jaar aan rechtszaken. Ik zeg wel eens: eerst was het gekraakt door krakers, daarna door de gemeente.”

Dit artikel kwam tot stand op basis van interne documenten, gerechtelijke stukken en whatsappgesprekken tussen de hoofdrolspelers, in het bezit van NRC. Verder sprak NRC met zeventien betrokkenen, van wie de meesten alleen op achtergrondbasis wilden praten.

Het Amsterdamse Havenbedrijf wil geen vragen beantwoorden omdat het op dit moment mediation-gesprekken voert met Wim Beelen. „Hoewel m’n handen jeuken en ik op m’n tong moet bijten, gaan we niet reageren”, zo laat een woordvoerder weten.

Danny Sturhoofd, de advocaat van verkoper Ferry Sint, noemt NWB Assets – dat het ADM-terrein misliep en nu een schadevergoeding eist – „een slechte verliezer”. NWB maakt zich volgens Sturhoofd schuldig aan „roddel en achterklap” door de rechtmatigheid van de verkoop aan Beelen in twijfel te trekken.

Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.